U periodu od 4. do 9. decembra 2023. godine naša organizacija je imala priliku da ugosti 20 učesnika i predstavnika partnerskih organizacija Youth Power Germany e.V. iz Njemačke, Udruga Ringišpil 8/Association Carousel 8 iz Hrvatske, Snaga Mladih – YP- Youth Power iz Bosne i Hercegovine i naše organizacije iz Crne Gore na evaluacionom sastanku dvogodišnjeg Erasmus+ projekta “Critical thinking and participation as a foundation of democracy in Europe”, koji finansira Evropska komisija, a kofinansira Ministarstvo javne uprave Crne Gore.
Događaj je započet svečanim otvaranjem uz čas latino plesova koji je održao tim iz Montenegro dance school, predstavljanjem crnogorske kulture i kuhinje, te uvodom u predstojeće aktivnosti događaja.
Drugi dan događaja, 5. decembar, započeo je posjetom učesnika Agenciji za elektronske medije Crne Gore. Srdačan doček pružili su im Elvira Ceković, rukovoditeljka Službe za odnose sa javnošću i opšte poslove, i Đorđe Vujnović, savjetnik direktorice za međunarodne odnose. Cilj ove posjete bio je upoznati učesnike sa radom Agencije i otvoriti dijalog o pitanjima koja se tiču mladih i medija. U toku razgovora, postavljana su pitanja o funkcionisanju Agencije, njenom položaju u odnosu na slične institucije u drugim zemljama i specifičnostima rada u oblasti medija. Poseban naglasak bio je na pitanjima cenzure i kontrolisanja sadržaja na medijima, s posebnim osvrtom na izazove vezane za određene televizijske stanice, poput Happy TV i Pink TV.
Razmjena informacija bila je interaktivna, pružajući učesnicima priliku čuti stručna mišljenja i iskustva predstavnika Agencije. Sastanak je ocijenjen izuzetno korisnim, pruživši učesnicima dublje razumijevanje rada Agencije za elektronske medije i pitanja koja se tiču medijske regulative.
Nakon posjete Agenciji za elektronske medije, učesnici su imali priliku posjetiti Radio televiziju Crne Gore (RTCG) gdje ih je srdačno dočekao Miomir Maroš, TV autor, doktor komunikologije i univerzitetski profesor. Posjeta RTCG obuhvatila je obilazak starog dijela televizije, gdje su učesnici imali uvid u funkcionisanje stare opreme. Maroš je pružio uvid u tehničke detalje, a poseban naglasak bio je na procesima stvaranja novosti. Učesnici su imali priliku postavljati pitanja o novinarskom iskustvu Maroša, autorskim emisijama, programima RTCG, tehnici u studiju i drugim aspektima medijske produkcije.
Posjeta je uključivala obilazak studija, tehničke obrade, objašnjenje rada zelenog platna te raspravu o medijskoj pismenosti. Takođe, diskutovalo se o sadržajima koje RTCG proizvodi ili kupuje. Interaktivna i informativna posjeta zadovoljila je učesnike, pružajući im dublje razumijevanje medijske produkcije i funkcija RTCG.
Poslednja destinacija prvog radnog dana događaja, ona koja je zatvorila jednu od ključnih oblasti projekta – medijsku pismenost, bila je PRVA TV Crna Gora. Izvršni direktor Prve TV, Ivan Vukčević, srdačno je dočekao učesnike, pruživši im detaljan uvid u rad privatne televizije. Fokus je bio na privatnom statusu Prve TV, procesu nabavke sadržaja, te jasnoj distinkciji između Prve TV i nacionalne televizije RTCG.
Učesnici su imali priliku obići studio, upoznati se sa procesom snimanja, čime je ova interaktivna posjeta ostavila učesnike zadovoljnima stečenim znanjem.
Drugi dio prvog radnog dana evaluacionog sastanka pružio je uvid i diskusije o dva ključna radna paketa CritiDe projekta – WP1 i WP2.
WP1 je bio usmjeren na dalju saradnju između Evropske unije i Zapadnog Balkana u oblasti demokratije, političke participacije i medijske pismenosti. U toku diskusije, istaknuta su ključna pitanja o efikasnosti projekta u jačanju kapaciteta partnerskih organizacija u četiri zemlje, kao i o eventualnim izazovima sa kojima su se suočile u implementaciji aktivnosti projekta.
Što se tiče WP2, glavni cilj ovog paketa bio je unapređenje kompetencija omladinskih radnika u četiri partnerske zemlje za razvoj, implementaciju i evaluaciju aktivnosti i programa usmjerenih na demokratiju i političku participaciju mladih u lokalnim zajednicama. Međunarodna obuka se odvila u Mostaru, Bosni i Hercegovini, a ista, kao i prateće lokakne obuke, fokusirala se na aktivnu političku participaciju.
Tokom diskusije, razmotren je uticaj lokacije međunarodne obuke na ukupno iskustvo i rezultate te i pratećih lokalnih obuka, kao i eventualni izazovi ili uspjesi u podsticanju aktivnog učešća polaznika. Pored toga, posebna pažnja bila je posvećena jezičkim faktorima, s obzirom na to da su napravljeni materijali dostupni na više jezika (engleskom, hrvatskom, crnogorskom i njemačkom). Učesnici su razgovarali o uticaju jezičkih razlika na razmjenu znanja i saradnju među partnerima, kao i o eventualnim izazovima u vezi sa jezičkim preprekama koje bi trebalo adresirati u budućim saradnjama. Povratne informacije o priručnicima i materijalima za obuku bile su uglavnom pozitivne, a partneri su istakli njihovu važnost i korisnost u radu sa mladima. Učesnici su takođe izrazili zadovoljstvo kvalitetom obuka i korisnim vještinama i kompetencijama koje su stekli tokom obuke.
Dan je završen neformalnim druženjem učesnika.
Treći dan događaja započet je detaljnim pregledom i diskusijom o aktivnostima u okviru radnih paketa WP3 i WP4 projekta.
WP3 je bio usmjeren na unapređenje kompetencija omladinskih radnika u razvoju, implementaciji i evaluaciji aktivnosti i programa fokusiranih na medijsku pismenost mladih u lokalnim zajednicama. Međunarodna obuka održana u Splitu, Hrvatska i prateće lokalne obuke naglašavale su medijsku pismenost u svijetlu političke participacije i učešća u demokratskim procesima. Tokom diskusije, razmatrana su pitanja o efektivnosti obuka, implementaciji programa medijske pismenosti u lokalnim zajednicama, uključenosti mladih i učesnika u demokratske procese, kulturološkim aspektima adaptacije materijala na različite jezike i kulturne kontekste, ocjeni uticaja, dostupnosti i korisnosti priručnika, kao i održivosti inicijativa medijske pismenosti nakon završetka projekta.
Što se tiče WP4, glavni cilj bio je razvoj okvira kompetencija za omladinske radnike u oblasti online kampanja i korištenja digitalnih alata za online kampanje. Međunarodna obuka koja se održala u Berlinu, Njemačka i prateće lokalne obuke, fokusirale su se na digitalne alate i online kampanje za aktivno učešće u demokratskim procesima. Tokom diskusije, istraživani su efekti okvira kompetencija, uticaj obuka na učesnike, dostupnost i korisnost online kursa, učešće u demokratskim procesima nakon obuke, post-obuka aktivnosti, korištenje priručnika, adaptacija materijala na različite jezike i kulturne kontekste, te ukupna ocjena uticaja radnog paketa na kompetencije i kapacitet omladinskih radnika u partnerskim zemljama. Pitanja postavljena tokom diskusije pružila su dublji uvid u različite aspekte obuka, izazove, postignuća i preporuke za dalje unapređenje sličnih inicijativa u budućnosti.
Dan je nastavljen posjetom organizaciji ADP-Zid gdje je oblast projekta posvećenu učešću mladih u demokratskim procesima kroz NVO predstavio Igor Milošević, osnivač sa preko 30 godina iskustva u civilnom sektoru. Igor je učesnicima detaljno objasnio nastanak i rad ADP Zida, uključujući i zanimljivosti o samom nazivu, koji je proizašao iz inženjerskog konteksta budući da je on građevinski inženjer. Poseban naglasak stavljen je na ulogu ADP Zida kao Contact point-a za Erasmus program, obzirom na status Crne Gore kao Partnerske, a ne Project države, što znači da nema nacionalnu agenciju.
Igor je takođe predstavio Upbeat Hub, dio organizacije koji iznajmljuju i u kojem organizuju razne edukativne događaje. Tokom posjete, učesnici su imali priliku saznati više o programu “Prilike” i detaljima vezanim za njegovo sprovođenje. Sastanak je protekao interaktivno, pružajući učesnicima značajno razumijevanje rada ADP Zida i tematike učešća mladih u demokratskim procesima kroz nevladine organizacije. Posjeta je ocijenjena kao izuzetno korisna, a učesnici su izrazili zadovoljstvo stečenim saznanjima.
Nakon toga učesnici su posjetili i Građanski pokret URA gdje ih je dočekala Ana Novaković Đurović, direktorica pokreta, poslanica, bivša ministarka za ekologiju, prostorno planiranje i urbanizam, te bivša koordinatorka Ministarstva evropskih poslova. Gospođa Đurović Novaković je takođe bila izvršna direktorka Centra za razvoj nevladinih organizacija, donoseći bogato iskustvo iz sektora civilnog društva. Tokom posjete, učesnicima je detaljno predstavljeno kako Građanski pokret URA percepira i uključuje mlade u političke procese.
Ana Novaković Đurović objasnila je plan rada i program namijenjen mladima, istakavši ključne aspekte stranke, njenu ulogu u civilnom sektoru, pozitivne promjene nakon tranzicije vlasti od 2020. godine, kao i doprinos URA-e u dvije Vlade u periodu od 2020. do 2023. godine. Posjeta je bila interaktivna, pružajući učesnicima priliku da postavljaju pitanja i diskutuju o temama od interesa. Učesnici su bili zadovoljni dubinskim uvidom u rad Građanskog pokreta URA i njegovu posvećenost uključivanju mladih u političke procese. Na kraju posjete, učesnike je pozdravio Dritan Abazović, predsjednik URA i bivši premijer Crne Gore, dodatno obogaćujući iskustvo posjete. Ova posjeta predstavljala je važan segment evaluacionog sastanka, doprinoseći sagledavanju različitih perspektiva o učešću mladih u demokratskim procesima kroz političke partije.
Tog dana, učesnici su posjetili i NVO Centar za omladinsku edukaciju (COE). Susret je bio posvećen oblasti učešća mladih u demokratskim procesima putem nevladinih organizacija. U COE ih je dočekao Jugoslav Radović, izvršni direktor ove organizacije. Gospodin Radović je počeo razgovor pružanjem uvida u osnivanje NVO Centra za Omladinsku Edukaciju, naglašavajući ključnu ulogu tima u postizanju uspjeha organizacije. Posebna pažnja posvećena je European Youth Card Association (EYCA) kartici, koja je predstavljena kao moćan alat za mlade. Sa ponosom je izjavio da su zajedno sa Ministarstvom za sport i mlade distribuirali preko 60,000 EYCA kartica u Crnoj Gori. EYCA kartica, koja je detaljno opisana tokom posjete, pruža mladima pristup informacijama, mobilnosti, neformalnoj edukaciji i umrežavanju na nacionalnom i evropskom nivou. Takođe, omogućava korišćenje raznovrsnih povlastica u Crnoj Gori, kroz partnerstvo sa više od 280 kompanija, i širom Evrope, u saradnji sa više od 70,000 kompanija.
Jugoslav Radović je takođe predstavio Program Razvoja Evropske Omladinske Kartice (EYCA) za period 2022-2024, naglašavajući da ovaj strateški dokument ima za cilj unapređenje društvenog i socijalnog položaja mladih u Crnoj Gori. Posebno uzbudljiv dio posjete bio je njegovo predstavljanje programa Social Impact Award (SIA). Detaljno opisavši ovaj program, istakao je kako SIA doprinosi socijalnom i ekonomskom razvoju mladih, podržavajući ih u realizaciji njihovih ideja i projekata sa pozitivnim društvenim uticajem. Posjeta NVO Centru za Omladinsku Edukaciju bila je interaktivna i produktivna, ostavljajući učesnike zadovoljnima i inspirisanima.
Dan je završen interkulturnom večerom u okviru koje su naši učesnici iz Hrvatske, Bosne i Hercegovine i Njemački predstavili svoju kulturu i proivode kroz interaktivne metode putem kvizova i igre.
Četvrti dan evaluacionog sastanka započeo posjetom Vlade Crne Gore. Gospodin Dragoslav Šćekić, potpredsjednik Vlade Crne Gore za demografiju i mlade, istovremeno obavljajući funkciju ministra za sport i mlade, srdačno je dočekao učesnike, pruživši im uvid u aktivnosti Vlade usmjerene ka unapređenju položaja mladih u društvu. Posebno je naglasio dugoročne planove koji teže ostvarivanju zadovoljstva mladih, kontinuiranog razvoja njihovih kapaciteta, te aktivnog učešća u društvenim tokovima. Jedna od ključnih tačaka razgovora bila je predstavljanje programa European Youth Card Association (EYCA), čija je svrha olakšavanje mladima (uzrasta 13-29 godina) pristup informacijama, mobilnosti, neformalnom obrazovanju i umrežavanju na nacionalnom i evropskom nivou. Šćekić je istakao i povlastice koje EYCA kartica pruža kroz partnerske kompanije, kako u Crnoj Gori (preko 280 kompanija) tako i u Evropi (preko 70.000 kompanija).
Osim toga, potpredsjednik Šćekić je govorio o novoj funkciji potpredsjednika Vlade za demografiju i mlade, dijeleći svoje bogato iskustvo u političkom angažmanu. Učesnici su imali priliku postavljati pitanja, što je rezultiralo dubljim razumijevanjem aktivnosti Vlade u podršci mladima. Ova interaktivna posjeta pridonijela je jačanju saradnje i razmjene iskustava između učesnika projekta i Vlade Crne Gore.
Nakon Vlade, učesnici su posjetili Skupštinu Crne Gore. Ova posjeta je imala za cilj pružiti učesnicima dublje razumijevanje institucionalnog okvira i rada parlamenta u Crnoj Gori. Posjeta je započela pozdravom šefa kabineta Predsjednika Skupštine Crne Gore, Velimira Đokovića. Gospodin Đoković je srdačno dočekao učesnike i izrazio zadovoljstvo što su imali priliku posjetiti jedno od ključnih tijela vlasti u zemlji. Nakon pozdravnog obraćanja, učesnici su imali priliku čuti o istorijatu Skupštine Crne Gore, načinu njenog funkcionisanja i ulozi u demokratskom procesu zemlje. Sanja Perić, koja je odgovorna za odnose sa javnošću u Skupštini, pružila je detaljan pregled prostorija i sala u zgradi parlamenta.
Osim toga, upoznala je učesnike sa strukturom skupštinske službe i načinom na koji se odvija zakonodavni proces. Posjeta je bila interaktivna, omogućavajući učesnicima da postavljaju pitanja i aktivno učestvuju u diskusijama. Učesnici su imali priliku bolje razumjeti kako parlamentarna institucija doprinosi demokratskom društvu, posebno u kontekstu projektnih tema kao što su kritičko razmišljanje i učešće mladih. Ova posjeta Skupštini Crne Gore doprinijela je širem razumijevanju političkog sistema zemlje i jačanju veza između učesnika projekta i relevantnih institucija. Sveukupno, učesnici su izrazili zadovoljstvo produktivnom posjetom i zahvalili domaćinima na srdačnom dočeku.
Poslednja posjeta tog dana bila je posjeta Skupštini Glavnog grada Podgorica. Ova posjeta imala je za cilj upoznavanje sa radom lokalnog parlamenta i razumijevanje specifičnosti političkog angažmana žena u Crnoj Gori. Predsjednica Skupštine Glavnog Grada, Jelena Borovinić Bojović, srdačno je dočekala učesnike i pružila im uvod u rad Skupštine. Tokom sastanka, predstavila je specifičnosti rada lokalne skupštine, ističući obaveze i odgovornosti koje nosi funkcija predsjednice. Takođe, iznijela je svoja iskustva kao političarke, ističući teškoće i izazove sa kojima se suočavaju žene u crnogorskom političkom okruženju.
Predsjednica Borovinić Bojović je podijelila svoje lično iskustvo dok je obavljala funkciju ministarke zdravlja u 42. Vladi Crne Gore tokom pandemije COVID-19. Govorila je o izazovima vođenja sektora zdravstva u kriznim situacijama, naglašavajući važnost odgovornog i odlučnog djelovanja. Poseban fokus bio je na temama političkog angažmana mladih i žena. Predsjednica Borovinić Bojović istakla je važnost inkluzivnog političkog okruženja, gdje bi mladi i žene imali jednake šanse za aktivno učešće u političkom životu. Naglasila je važnost mentorstva i podrške koju stariji političari trebaju pružiti mladima kako bi se ohrabrili da preuzmu aktivnu ulogu u društvu. Posjeta je bila interaktivna, sa učesnicima koji su postavljali pitanja i aktivno učestvovali u diskusijama. Na kraju posjete, učesnici su izrazili zadovoljstvo produktivnom i informativnom razmjenom sa predsjednicom Skupštine Glavnog Grada. Ova posjeta doprinijela je ukupnom cilju projekta, pružajući učesnicima uvid u lokalni politički kontekst i osnažujući ih da razmišljaju o aktivnom učešću u demokratskim procesima, posebno u ulozi mladih i žena u politici.
Dan je nastavljen detaljnim pregledom aktivnosti i diskusijom vezano za radne pakete WP5 I WP6. WP5 je bio usmjeren na razvoj daljih partnerskih odnosa između EU i Zapadnog Balkana na teme demokratije, političke participacije i medijske pismenosti kroz razvoj edukativne platforme koja sadrži priručnike i obrazovne materijale; digitalne alate za e-participaciju i e-demokratiju, online kurs o korištenju priručnika i materijala za razvoj, implementaciju i evaluaciju radionica za mlade, kao i pregled političkog sistema u svakoj od četiri partnerske zemlje. Tokom diskusije, istražena su pitanja o razvoju edukativne platforme, digitalnim alatima za e-participaciju, uticaju online kursa, korištenju platforme i kursa, angažovanosti učesnika, preporukama za unapređenje projekta i drugim aspektima vezanim za ostvarenje ciljeva projekta.
WP6 imao je za cilj angažovanje u intenzivnim aktivnostima diseminacije i eksploatacije novoproizvedenih proizvoda, uključujući minimalno 240 učesnika (sa posebnim fokusom na mlade sa manje prilika) u aktivnostima usmjerenim na demokratiju, aktivnu političku participaciju i medijsku pismenost; kroz korištenje digitalnih alata i online kampanja. Tokom diskusije, istražena su pitanja o uspješnosti aktivnosti diseminacije u dostizanju ciljne publike, povratne informacije od učesnika, izazovi u eksploataciji rezultata projekta, identifikacija uticaja projekta na svijest i razumijevanje učesnika, naučene lekcije iz konferencija u svim partnerskim zemljama, efikasnost follow-up aktivnosti i doprinos evaluacionog sastanka u Crnoj Gori u procjeni ukupnog uspjeha WP6, kao i preporuke za buduće projekte.
Dan je završen druženjem učesnika i razvojem timskih i takmičarskih vještina kroz društvene igrice.
Peti dan je započet posjetom Vinskog podruma Šipčanik, koji pripada renomiranoj državnoj kompaniji 13. Jul – Plantaže. Ova posjeta imala je za cilj upoznavanje učesnika sa bogatom vinskom tradicijom Crne Gore i degustaciju vrhunskih vina. Podrum Šipčanik, nekada vojni aerodrom, sada predstavlja impozantan prostor za odležavanje i starenje vina, smješten u srcu vinograda. Učesnici su imali priliku da se upoznaju sa značajem ovog podruma, čija se prostranstva protežu na impresivnih 7.000 kvadratnih metara, na dubini od preko 30 metara ispod zemlje.Domaćini posjete pružili su učesnicima detaljan uvid u istoriju podruma, način funkcionisanja, i sam proces proizvodnje vina. Tokom obilaska tunela dugog 356 metara, učesnici su imali priliku vidjeti drvena burad u kojima odležava preko dva miliona litara vina.
Degustacija je bila središnji dio posjete, gdje su učesnici imali priliku probati dvije ključne crnogorske sorte vina. Prvo, bijelo vino Krstač, svijetlo zlatno žute boje sa voćnim aromama zrelih breskvi i kruški, koje nosi ime po autohtonoj bijeloj crnogorskoj sorti Krstač. Drugo, crno vino Vranac, intenzivne rubin crvene boje s izraženim aromama sitnog bobičastog voća, kupina i borovnica, tipične za ovu drevnu crnogorsku sortu. Domaćini su dodatno predstavili značaj Vranca, naglašavajući njegovu važnost kao nacionalnog ponosa i dominantne sorte u crnogorskim vinogradima. Ova interaktivna i informativna posjeta pridonijela je razumijevanju vinske tradicije Crne Gore, istaknuvši važnost vinogradarstva kao kulturne i ekonomske odrednice zemlje. Učesnici su bili zadovoljni ne samo degustacijom vrhunskih vina već i saznanjem o autentičnom vinskom nasljeđu Crne Gore.
Učesnici su nastavili dan obilaskom Podgorice. Smještena u dolini Zete koja oduzima dah usred veličanstvenih Dinarskih Alpa, Podgorica, glavni i najveći grad Crne Gore, je zadivljujuća destinacija gdje se istorija i modernost spajaju neprimjetno. Podgorica je svjedočanstvo istorije Crne Gore, gdje odjeci prošlosti odjekuju na svakom uglu. Grad ima bogato nasleđe pod uticajem raznih imperija, uključujući Rimljane i Osmanlije. Ove epohe su ostavile traga na gradskoj arhitekturi, sa drevnim ruševinama, džamijama iz otomanskog doba i modernim strukturama koje harmonično koegzistiraju. Danas je Podgorica političko, ekonomsko i kulturno srce Crne Gore. Državne institucije, uspješna preduzeća i strane ambasade su ovdje našle svoj dom, oblikujući dinamičan i kosmopolitski karakter grada. Usred urbanog razvoja, Podgorica je velikodušno učesnicima ponudila zelene površine, poput parka kralja Nikole, miran bijeg unutar grada. Kulturne atrakcije, kao što je Prirodnjački muzej, smešten u elegantnoj palati Petrović, prikazali su učesnicima prirodno nasleđe regiona na zanimljiv način.
Peti dan sastanka završen je evaluacijom istog kroz interaktivne metode, stvaranjem prijateljstava i svečanom dodjelom YouthPass-ova, nakon čega su učesnici otišli na novogodišnjem pazaru na gradskom trgu proslavljajući uz kuvano vino, kuvani džin i tradicionalnu hranu, uz koncert zabavne muzike, nova prijateljstva, uspješan događaj i završetak dvogodišnjeg projekta.
Šestog, poslednjeg dana događaja, uz divne pozdrave, ispunjeni novim poznanstvima i idejama, učesnici su otišli svojim domovima, nadajući se novoj prilici za ponovni susret i produktivno druženje.